Bugünkü konuğum son zamanlarda sıkça karşılaştığımız dijital para kavramıyla ilgili bir girişimde bulunan Serkan Bayar. 
Dijital paraların çok kısa bir süre içerisinde hayatımızdaki yerinin değişeceğine dair tahminler var. Sıkça duyduğumuz ama hakkında çok net fikre sahip olmadığımız dijital paralar hakkında merak ettiklerimizi Serkan Bey’e sorduk.

Kısaca kendinizden ve yeni girişiminizden bahseder misiniz?

Merhaba Rana, röportaj teklifin için çok teşekkür ederim. Eskişehir’de doğdum ve burada büyüdüm. Anadolu Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi Hava Trafik Kontrol Bölümü’nde okudum. 10 yılı aşkın süre boyunca hava trafik kontrolörü ve öğretim görevlisi olarak görev yaptım. 

Peki bu sektöre geçişiniz nasıl oldu? Havacılık- kripto para?

Ancak 2013 yılında Satoshi Nakamoto takma adlı birinin yazmış olduğu makale ile hayatım değişti diyebilirim.

Yüksek lisansımı yeni bitirmiştim ve açıkçası bir arayış içerisindeydim. “Bitcoin: Eşten-eşe Elektronik Nakit Ödeme Sistemi” makalesini okuduğumda, o zamana kadar içimde bekleyen bir şeylerin harekete geçtiğini hissettim. Satoshi, oyunun kuralları dahilinde dileyen herkesin bu sisteme dahil olabileceğini ve sistemin ayakta tutulmasına katkı sağlayanların ödüllendirileceğinden bahsediyordu. Böylece kripto para madenciliğine başlamış oldum.

O zamanlar şansıma Bitcoin 200 dolar seviyelerinden 1200 dolara kadar hızlıca çıktı. Madencilik oldukça karlı bir hale geldi ve ben yeni donanımlar alarak sistemimi büyütmek istedim. Ancak, sahip olduğu kripto paraları itibari paraya çevirmek oldukça zahmetliydi. Önce bir borsaya gönderiyor, borsada itibari para dönüşümünü yaptıktan sonra banka hesabıma çekiyor ve almak istediğim donanımları alabiliyordum. Bunun kolay, hızlı ve zahmetsiz bir yolu mutlaka olmalıydı ama yoktu.

Resmi olarak bu işi ne zaman kurdunuz?

O zamandan bugüne aradan 7 yıl geçmesine rağmen ülkemizde bunun kolay bir yolu hala yok ne yazık ki. Biz de tam da bu noktada harekete geçtik. Ben ve benimle birlikte akademik arkadaşım üniversiteden istifa ederek ayrıldık. Kreatif ajans sahibi ve avukat olan arkadaşlarımızı da ortak ederek aldığımız yatırım ile birlikte DigiliraPay’i 2020 Eylül ayında resmi olarak kurduk.

DigiliraPay, kripto para sahiplerine, sahibi olduğu kripto paralarla güncel kurlardan alışveriş ve ödeme yapma imkanı tanıyacak blokzincir ödeme geçididir. Kripto paralarla ödeme alan iş yerleri ise volatiliteden etkilenmeden, doğrudan itibari para ile ödeme alacaklardır.
Bu noktada üye iş yerleri alternatif ödeme metotlarını bünyelerine dahil ederek yeni müşteriler kazanacak ve kripto para sahipleri ise zahmetli takas işlemlerine girmeden, sahibi olduğu kripto para ile ödeme işlemlerini tamamlayabilecektir.
 

Öncelikle elektronik para, dijital para, sanal para gibi kavramlar duyuyoruz. Bunlar farklı şeyler midir? Ayrımını bize yapabilir misiniz?

Bütün bu kavramlar yetmezmiş gibi şimdi bir de kripto para var değil mi?

O zaman elektronik paradan başlayalım. Elektronik para ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen ve elektronik olarak saklanan gerçek ve tüzel kişiler tarafından ödeme aracı olarak kabul edilen parasal değeri ifade eder.

Banka hesabımızdaki paralar da digital paraları temsil etmektedir. Sanal paralar ise herhangi bir merkez bankası, kredi kuruluşu veya elektronik para kuruluşu tarafından ihraç edilmeyen bazı durumlarda paranın yerine kullanılabilen bir değerin temsilidir. Bugün oynadığımız oyunlarda kullandığımız paralar sanal para kavramı için iyi bir örnektir.

Gelelim kripto paralara, kriptografi ile şifrelenmiş paralara kripto para diyoruz. Birbirleri ile matematiksel olarak bağlı olan asimetrik şifreleme teknolojisi ile iki farklı anahtar yapısı vardır. Birinci anahtar Public Key (açık anahtar) dediğimiz şifrelemek, Private Key (özel anahtar) ise şifreyi çözmek için kullanılır. Asimetrik olarak tasarlandığı için sistem tek yönlü kabul edilir. Yani, açık anahtardan özel anahtara ulaşmak neredeyse imkansızdır. Ne kadar mı imkansız? Dr. Vedat Güven ve Erkin Şahinöz’ün “Blokzincir Kripto Paralar Bitcoin” kitabında yazdığı gibi 11 farklı ülkede yılbaşı bileti alıp hepsinde en büyük ikramiyeyi tutturmanız kadar imkansız.
 

Bitcoin tam olarak nedir? Toplumun büyük kesimi henüz ciddi bir yatırım aracı olarak görmüyor sanırım.

Bitcoin, Bitcoin blokzinciri üzerindeki kripto paradır. Blokzincirler ise muhasebe kayıtlarının tutulduğu veri tabanlarıdır. Sanılanın aksine Bitcoin blokzinciri tamamen şeffaftır. Örneğin, mağazanızda bir ürün sattınız ve ürünü satın alan kişi size nakit ödeme yaptı. Bu paranın size ödeme yapan kişiye nereden geldiğini bilme imkanınız var mı? Daha önce bu para nerelerde kullanılmış bilme imkanınız var mı? Bitcoin’de bu var. Blokzincir üzerindeki tüm işlemlerin kaydı dünyanın her bir bölgesine yayılmış binlerce madenci tarafından eşzamanlı olarak tutulmaktadır. Bitcoin blokzinciri şeffaftır, işlemler zaman damgası ile damgalanır ve kayıtların sonradan değiştirilmesi mümkün değildir.

Toplum tarafından yatırım aracı olarak görülmediği kısmına ise katılmıyorum. Ben bu röportajı verirken 1 Bitcoin’in fiyatı yaklaşık 23 bin dolar (178 bin TL). Ne kadar Bitcoin çıkartılacağı, enflasyonunun nasıl belirlendiği gibi tüm detaylar Satoshi tarafından belirlendi ve 3 Ocak 2009 tarihinde ilk Bitcoin bloğu oluşturularak insanlığa sunuldu. Siz yarın merkez bankalarının alacakları faiz kararlarını bilebiliyor musunuz? Hangi ülkede ne kadar enflasyon olacak bir fikriniz var mı? Hadi bugünü bildiniz diyelim, 3 yıl sonrasını tahmin edebilir misiniz? Ben Bitcoin’in 2140 yılına kadar madenciliğinin devam edeceği, ne kadar arz edileceğini, enflasyon oranını biliyorum. Bundan daha güzel bir şey olabilir mi?

Bugün Bitcoin fiyatının artışında 2017’den daha farklı bir senaryo görüyoruz. Borsaya açık şirketler birer birer piyasadan Bitcoin topladıklarını ilan ediyorlar. Büyük kurumsal firmalar hazine yönetimleri için kasalarında Bitcoin bulundurduklarını ifade ediyorlar. Bence Bitcoin yatırım ve değer saklama aracı olarak görülmeye başlıyor, başladı.
 

Yani yatırımcı olayın farkında diyorsunuz. Yeniden yaptığınız işe dönersek,girişiminiz tamamen kripto para üzerine anladığım kadarıyla. Girişiminizin öncelikli amacı nedir?

Kripto varlıklara sahip olan kişilerin bu varlıklarını güvenle saklayabilecekleri, birbirlerine transfer edebilecekleri ve harcama amacı ile kullanabilecekleri mobil uygulama geliştiriyoruz. Çok sevdiğiniz e-ticaret sitesinden alışveriş yaparken doğrudan kripto paranızı kullanarak alışverişinizi tamamlamanızı istiyoruz.
Biz yakın bir zamanda tokenizasyon adını verdiğimiz bir geleceğe adım atacağımıza inanıyoruz. Dünya üzerindeki hemen her şeyi blokzincirler üzerindeki varlıklarla bağlayabiliyoruz. Frigya haberin sadık okuyucularına “Frigya Token” gönderdiği ve sonradan bu tokene sahip kişilerin bu token ile bütün alışverişlerini yapabildiği bir dünyayı hayal etmeye başladığınızda nelerin değişeceğini düşünün. En sevdiğiniz sanatçının tokenini alıyorsunuz ve bununla konserlere indirimli gidiyorsunuz, çıkarttığı parfümü indirimli alıyorsunuz. Futbol takımınınız tokenini alıyorsunuz ve bununla taraftan otobüsünün rengine siz karar veriyorsunuz.
Bu dünyayı sizin için kuranlardan olmak istiyoruz. Satılık bir arsa var ama bütçenizi oldukça aşıyor. Etrafınızdan da birlikte almak için kimseyi ikna edemediniz. Bu arsayı tokenize ederek binlerce parçaya bölebilir ve bütçeniz doğrultusunda bir payını sizin alabilmenize olanak tanıyabiliriz.
 

Frigyatoken fikri güzelmiş, alan adını mı alsak:) Yani kısaca insanlara ödemelerini kredi kartı veya nakit yerine, kripto parayla çok daha kolay yapın diyorsunuz. Peki bu yapı e-ticarette yaygın mıdır?

Aslında insanları eski alışkanlıklarınızı bırakın ve blokzincir teknolojisi ile ödeme yapın demiyoruz. Biz alışveriş ve ödemeler için alternatif bir model oluşturuyoruz. Şimdiye kadar değerli bir şey satın alırken altın, hisse senedi, döviz bozdurarak ödemenizi yaptınız mı? Peki, satıcı sizden hisse senetlerinizi veya altınınızı alarak ödemenizi kabul etti mi? Biz blokzincir üzerindeki altınınızla, hisse senedinizle, pamuk veya demirinizle ödemelerinizi yapabileceğiniz bir ekosistem yaratmak istiyoruz.
 

Şu anda girişiminizin rakibi var mı?

Ülkemizde doğrudan kripto paralarla ödemelere aracılık eden bir şirket daha önce kurulmamıştı. Ancak bu alandaki en büyük rakibimiz Amerika merkezli bir şirket. Bu şirket 2018 yılında 1 milyar dolarlık ödeme işlemine aracılık etti. Bugün ülkemizde yaklaşık 1,5 milyon kripto para sahibi, sahibi olduğu kripto paralarla doğrudan alışveriş yapma imkanına sahip değil. Hizmetimize ülkemizde başlayıp kısa sürede globale açılmayı hedefliyoruz.

Konu derin ve terimler de olabildiğince teknik. Açık olarak insanlar neden bu ödeme sistemini kullanmalılar? Ne gibi avantajlarını görecekler? Basitçe anlatır mısınız?
    
Hali hazırda kripto paranız varsa ve bununla bir ürün veya hizmet satın almak isterseniz, öncelikle kripto paranızı yerel bir borsaya aktarmanız gerekmektedir. Bu borsada itibari para dönüşümlerini tamamladıktan ve parayı banka hesabınıza aktardıktan sonra almak istediğiniz ürünü alabilirsiniz. Hele birde borsa ile aynı bankayı kullanmıyorsanız paranızın size ulaşması için bir sonraki iş gününü beklemek zorunda kalabilirsiniz. Zahmetli değil mi?

DigiliraPay kullanıcıları ise mobil uygulamalarını kullanarak satıcının e-ticaret sitesindeki QR kodu okutup, saniyeler içerisinde diledikleri kripto varlık ile ödemelerini tamamlayabilirler. Kullanıcılarımız yaptıkları ödemelerin bir kısmını iade olarak alabileceği bir model üzerinde de çalışıyoruz.
 

Siz bir uygulama ile bu hizmete adayız diyorsunuz. Bu uygulama ücretli midir? Nasıl sahip olunuyor?

Mobil uygulamamız şu anda geliştirme aşamasında. 2021 ilk çeyreğinde uygulama marketlerinde yayına alacağız. Uygulamayı indirmek ücretsiz olacak. Kullanıcıların birbirleri arasında ve ödeme amacıyla yaptıkları transferlerin blokzincir işlem ücretlerini de biz karşılayacağız. Kullanıcılar DigiliraPay cüzdanlarına bakiye yüklerken de herhangi bir komisyon ücreti almayacağız. 
 

Bu ödeme sistemini herkes kullanabilir mi? Yaş vs. gibi sınırlar var mı?

Uygulamamızı blokzincirin teknik altyapısı hakkında çok az bilgiye sahip olan kişilerin de kullanabileceğini düşünerek tasarlıyoruz. Bugün aşina olduğumuz internet bankacılığı uygulamalarına benzer, kullanıcıların hata yapma olasılığını minimuma indirecek önlemler alıyoruz. Dileyen herkes uygulamamızı indirebilir ve kullanabilir ancak sadece 13 yaş ve üzerindeki kişiler ödeme ve alışveriş yapabilir.
 

Kripto parayla ödeme yaptık. Ancak sorun oldu ve refund işlemi gerekti. İade işlemi nasıl çalışıyor?

Bu çok değerli bir soru, teşekkür ederim. Bu konuyu iki farklı kategoride ele alarak ilerlememiz gerekiyor. Bir e-ticaret sitesinde kripto paranız ile ödeme yaptınız ancak daha sonra gelen ürünü beğenmediniz ve iade edeceksiniz. Bu durumda ödemeyi yapmış olduğunuz kurdan Türk Lirası cinsinden iade alabilirsiniz. Bir diğeri ise teknik bir problemden kaynaklanan iptaller. Teknik bir problem sonucu ortaya çıkan iptal/iade durumlarında ise kullanıcılarımıza ödemiş oldukları kripto para cinsinden iade işlemlerini gerçekleştireceğiz.
 

Çok detaylı olarak anlattınız ama okuyucuların aklıllarında kalması için; bu ödeme sisteminin herhangi bir riski var mı?

Röportajın başında bahsettiğim gibi blokzincire yazılan işlemler şeffaf, zaman damgalı ve geri döndürülemez bir biçimde saklanır. Dolayısı ile eğer blokzincir teknolojini kullanarak bir ödeme yaparsanız bu ödemeyi daha sonra ilgili kurumlara kanıtlayabilirsiniz. Geleneksel bankacılık sektöründe çok karşılaştığımız dolandırıcılık işlemlerini blokzincir ile bertaraf edebilirsiniz. 

Örneğin; bir ürünü satın alırken kredi kartı veya EFT ile bu işlemi yaptığımı düşünün. Karşı tarafa EFT dekontunu veya kredi kartı satın alma işlemini gönderdiğimde satıcının bana ürünü teslim ettiğini varsayalım. Ben ürünü teslim alır almaz EFT işlemini dondurabilir veya kredi kartım için ödeme itirazında bulunabilirim. Böylece ürüne herhangi bir bedel ödemeden ulaşabilirim ancak blokzincir teknolojisi ile ödeme işlemi blokzincire yazıldığı anda bir daha geri döndürülemez biçimde sonsuza kadar saklanır.

Buradaki tek risk, kullanıcının blokzincir cüzdanına erişimi kaybetmesi veya bilgilerinin başkasının eline geçmesi ile ortaya çıkmaktadır. Bu konuda da çoklu imzalara sahip ve sadece kullanıcının bilebileceği “pin” işlemleri ile ek güvenlik önlemleri almaktayız.
 

Bugüne kadar edindiğiniz tecrübeye göre firmaların ve tüketicinin yaklaşımı nasıl? Bunun geleceğini görebiliyorlar mı?

Firmaların doğrudan kripto paralar ile ödeme alması, kripto paraların volatilitesinin yüksek olmasından dolayı çok kolay değil. Özellikle kar marjlarının çok düşük olduğu sektörlerdeki firmalar potansiyel risklerden dolayı oldukça uzak duruyor. DigiliraPay, üye iş yerlerine doğrudan itibari para ile ödeme yapacağından dolayı oldukça ilgi çekiyor. Uygulamamızı yayına aldıktan sonra bildiğimiz birçok firma üye iş yerlerimiz arasında yerini alacaktır.
Tüketici açısından baktığımızda ise iki farklı senaryo ile karşılaşıyoruz. 1500 kişi ile yaptığımız anket sonucunda kripto para sahiplerinin neredeyse yarısı alışverişlerinde kripto paraları kullanmak istediğini belirtti. Bu da demek oluyor ki diğer yarısı kullanmak istemiyor. Bazı kripto para yatırımcıları bunu değer saklama aracı olarak görüyor ve harcamak istemiyorlar. Diğerleri ise gündelik hayatta kripto paraları kullanmak istiyor.
 Harcamak istemeyenlerin de ileride kripto paralarını bozdurarak ev, arsa gibi yatırımlar yapacağını biliyoruz ve o noktada biz de orada olmak istiyoruz.
 

Bu ödeme sistemini kullanmak, işletmeler açısından bir öne çıkma sebebi olur mu sizce?

İki e-ticaret sitesi düşünün. Bunlardan bir tanesi kredi kartı kabul ediyor, diğeri ise sadece banka havalesi ile çalışıyor ve sizin kredi kartınız var. Hangi siteden alışveriş yaparsınız? Aynı senaryo bizim için de geçerli. Elinde kripto parası ile alışveriş yapmak isteyen bir kitle var ve A sitesi kripto para kabul ederken B sitesi kabul etmiyor.
Bu ödeme sistemini kabul eden iş yerleri, müşterileri için alternatif ödeme kanalı oluşturarak yeni müşteriler kazanabilecekler. Kripto para sahipleri için tercih sebebi olabilecekler.
 

Kripto paraların geleceği ile ilgili birçok spekülasyon duyuyoruz. Genel olarak gelecekte daha çok değer kazanacağı görüşü ağır basıyor. Siz nasıl görüyorsunuz kripto paraların geleceğini?

Bitcoin özelinde konuşacak olursak, 2140 yılına kadar üretim projeksiyonu çizilen, 21 milyon adet olacak arzı ve enflasyonu önceden belirlenen başka bir araç biliyor musunuz? 2017 yılı Aralık ayında bitcoin yaklaşık 20 bin dolara gelerek rekor kırmıştı. 2020 Aralık ayında ise yeni bir rekor görüyoruz. İlk rekorun arkasına baktığımızda, gerçek kişilerin yoğun ilgisi ile fiyatlandığını görüyoruz. İkinci rekor ise kurumların Bitcoin’e artan ilgisi ve Bitcoin satın aldıklarını basına açıklamaları ile gerçekleşti. 2021 yılında birçok kurumsal firma Bitcoin satın aldığını veya bulundurduğunu basına açıklayacak. Bundan sonraki rekorun ise devletlerin Bitcoin’i hazinelerine eklediklerini açıklamalarıyla kırılacağını düşünüyoruz.

Çok detaylı ve bilgilendirici bir röportaj oldu. Birçok insan için dönüp tekrar okunabilecek bir kaynak oldu diyebilirim. Ben dahil birçok kişinin kripto paraya bakış açısını değiştireceğini düşünüyorum. Bize bu değerli bilgileri verdiğiniz ve röportaj teklifimizi kabul ettiğiniz için teşekkür ederim. Böyle bir girişimin Türkiye’de bir ilk olarak Eskişehir’den çıkmasının da, frigyahaber ailesi olarak bizi çok memnun ettiğini belirtir, başarılar dilerim.